Etapy rozwoju mowy dziecka

Etapy rozwoju mowy dziecka

Rozwój mowy możemy podzielić na cztery okresy

I okres - melodii trwa od urodzenia do 1 roku życia. Pierwszy krzyk dziecka jest oznaką jego życiowej aktywności, ale również potwierdzeniem funkcjonowania narządów mowy. Początkowo dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku. W ten sposób wyraża swoje potrzeby.

W 2 – 3 miesiącu życia dziecko głuży, czyli wydaje specyficzne dźwięki, które brzmią jak: gli, tli, kli, gla, bli, ebw, itp. Głużenie u dzieci jest oznaką dobrego samopoczucia. Początkowo dźwięki są przypadkowe, a z czasem stają się formą komunikacji. Około 6 miesiąca życia dziecko zaczyna gaworzyć, czyli powtarzać dźwięki zasłyszane z otoczenia. Dzieci wóczas parskają, prychają, powtarzają sylaby: ma… ma… ba… ba… la… la… ta… ta…

Około 10 miesiąca życia pojawia się u dziecka echolalia. Powtarza ono własne i zasłyszane słowa. Kojarzenie dźwięków z osobą prowadzi do wypowiadania pierwszych słów ze zrozumieniem: mama tata baba lala. Około 1 roku życia możemy już zaobserwować w mowie dziecka samogłoski a, o, u, e, y, i oraz spółgłoski m, p, b, t, d.

II okres - wyrazu przypada na drugi rok życia dziecka. Intensywny rozwój ruchowy dziecka w tym czasie pozwala na poznawanie otaczającego świata i nazywanie go. Dziecko w tym czasie więcej rozumie niż jest w stanie wyartykułować (mówimy wtedy o słowniku biernym). Doskonali się wtedy artykulacja spółgłosek: m, p, b, m., t, d, n, k, ś, ć (czasem ź, dź). Reszta głosek zastępowana jest innymi, łatwiejszymi w artykulacji. Często dzieci w tym okresie upraszczają słowa poprzez określanie nazwy przedmiotu pierwszą lub ostatnią sylabą, np. pomidor – midol, daj – da, jeszcze – esce, kwiaty – aty, parasol – asol.

III okres - zdania jest pomiędzy drugim a trzecim rokiem życia dziecka. Charakterystyczne jest dla tego okresu budowanie zdań. Początkowo są to zdania proste i stopniowo przechodzą w wypowiedzi dłuższe. Dziecko jeszcze nie potrafi poprawnie wymawiać wszystkich głosek, ale słyszy błędy w wypowiedzi i poprawia ją: ne eka, a eka – nie mówi się zeka, tylko rzeka. W tym okresie wypowiada już prawidłowo spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l oraz samogłoski ustne a, o, u, e, y, i, a czasem nosowe: ą, ę. Pod koniec tego okresu pojawia się s, z, c, dz, które wcześniej były zastępowane przez ś, ź, ć, dź. Niska sprawność aparatu mowy sprawia, że głoski nie zawsze wypowiadane są prawidłowo, wyraźnie. Dziecko trudne głoski zastępuje łatwiejszymi. Mimo to otoczenie coraz bardziej rozumie wypowiedzi dziecka.

IV okres – swoistej mowy dziecięcej przypada na okres przedszkolny, a więc między trzecim a siódmym rokiem życia. W dalszym ciągu wzbogacany jest słownik dziecka i rozwijana umiejętność budowania zdań złożonych. 3-latek powinien już artykułować wszystkie samogłoski ustne i nosowe, chociaż w wymowie może jeszcze zamieniać a-o, e-a, i-y. Powinien również wypowiadać spółgłoski: p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, d, n, l, ł, j. W tym wieku pojawiają się głoski s, z, c, dz. Chociaż dużo głosek umie już dziecko wypowiedzieć poprawnie w izolacji, w mowie potocznej zastępuje je łatwiejszymi. Najczęściej s, z, c, dz oraz sz, ż, cz, dż zastępowane są przez głoski ś, ź, ć, dź; ale i głoski sz, ż, cz, dż zamieniane są na s, z, c, dz; głoska r wymawiana jest jako l lub j, zamiast f występuje h, itd.

Zmiany językowe charakterystyczne dla 3 latków (często utrzymujące się do 5 roku życia) to:

·  opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej (zupa pomidorowa – zupa midolowa, lokomotywa – komotywa, porasol – palas)

·       przestawianie głosek (elementarz – emelemtasz, ławka – wałka)

·       tworzenie nowych wyrazów na podstawie dwóch (zadzwonić i telefonować to zatelefonić)

·       tworzenie nowych wyrazów na podstawie ich funkcji (żelazko – prasowaczka, fontanna – tryskawica, nabiorę na widelec to zawidelcuję)

Dziecko 4-letnie powinno już wymawiać w mowie codziennej głoski s, z, c, dz. Między 4 a 5 rokiem życia pojawia się głoska r, ale większość dzieci zastępuje ją w tym okresie głoską l lub j. Głoski sz, ż, cz, dż są zastępowane przez s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź.

Mowa dziecka 5-letniego jest już zrozumiała. Pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż, chociaż w mowie potocznej mogą być jeszcze zamieniane na s, z, c, dz. Głoska r powinna być już wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym okresie. Jest to właściwy moment, aby wspomóc rozwój mowy poprzez ćwiczenia artykulacyjnego (gimnastyka buzi i języka, np. z tygrysem).

Dziecko 6-letnie powinno mieć już utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia. Jeśli jest inaczej zasięgnijmy rady logopedy.

*Na podstawie książki: G. Demelowej - Elementy logopedii